Machineveiligheid: voorkomen is beter dan genezen

Een goede machinebeveiliging is de kern van de bescherming van werknemers in de maakindustrie. De voordelen van deze maatregel gaan, samen met andere veiligheidspraktijken, verder dan alleen het voorkomen van ongevallen. Ze helpen ook bij het creëren van een veiligere en productievere werkplek, verminderen het risico op wettelijke aansprakelijkheid en zorgen ervoor dat de veiligheidsnormen worden nageleefd. Door machinebeveiliging en de veiligheid van werknemers prioriteit te geven, kunnen fabrikanten hun waardevolste bezit beschermen: hun werknemers.

Machineveiligheid begint met een grondige risicobeoordeling, nog voor er machineafschermingen worden geïnstalleerd. Dit houdt in dat moet worden vastgesteld welke gevaren elke component met zich meebrengt, zoals hitte, elektrische en mechanische problemen. Bij de evaluatie moet ook rekening worden gehouden met de nabijheid van de machine om te bepalen met welke gevaren de werknemer te maken krijgt als hij de machine bedient. Factoren zoals snelheid, de producten die verwerkt worden en eventuele extra gevaren als gevolg van de interactie van de werknemer met de machine moeten tijdens het evaluatieproces in overweging worden genomen. Zodra de gevaren zijn geïdentificeerd, kan beslist worden welk type machinebeveiliging het meest geschikt is.

De juiste afschermingen installeren

Veiligheidsafschermingen zijn er in verschillende soorten en moeten worden geselecteerd op basis van de machine en de specifieke gevaren die ermee gepaard gaan. Enkele van de meest voorkomende zijn:

• Vaste afschermingen: dit zijn vaste barrières of afdekkingen die een gevaarlijk gebied volledig omsluiten en de toegang tot bewegende delen verhinderen. Een cirkelzaag bijvoorbeeld heeft vaak een vaste afscherming rond het blad om te voorkomen dat werknemers in contact komen met de snijkant.
• Vergrendelde afschermingen: deze hebben een mechanisme dat de machine automatisch uitschakelt wanneer de afscherming wordt geopend of verwijderd. Dit voorkomt dat werknemers per ongeluk in contact komen met bewegende delen. Zo hebben plooibanken vergrendelde afschermingen om te voorkomen dat mensen in het knelpuntgebied komen wanneer de apparatuur in werking is. Als de afscherming wordt geopend, stopt het apparaat automatisch.
• Verstelbare afschermingen: deze kunnen worden aangepast aan verschillende afmetingen van materialen of onderdelen die worden verwerkt. Plaatbewerkingsmachines zoals scharen of ponsmachines kunnen verstelbare afschermingen hebben die geschikt zijn voor metalen platen van verschillende afmetingen en die dekking bieden rond snijranden of perszones.
• Zelfinstellende afschermingen: deze passen zich automatisch aan op basis van de grootte van het te bewerken materiaal. Een vlakslijpmachine kan een zelfinstellende afscherming hebben die automatisch meebeweegt met de slijpschijf als deze omlaag of omhoog wordt gebracht, zodat deze altijd is afgeschermd van de werknemer, ongeacht de positie.

Gebruik veiligheidsapparaten en automatiseringstechnologie

Andere veiligheidsvoorzieningen vullen het gebruik van fysieke afschermingen aan om werknemers verder te beschermen. Ongeveer 70% tot 90% van de ongevallen op de werkplek is het gevolg van een menselijke fout. Veel hightech geautomatiseerde opstellingen versterken de veiligheid, waaronder: 

Aanwezigheidssensoren: deze sensoren detecteren wanneer een werknemer zich te dicht bij een machine of de gevaarlijke zones ervan bevindt en kunnen een automatische uitschakeling of alarm activeren om te waarschuwen voor gevaar. Een aanwezigheidsdetector kan de operator bijvoorbeeld waarschuwen dat zijn handen te dicht bij de messen zijn.

Noodstopknoppen: deze knoppen moeten gemakkelijk bereikbaar en zichtbaar zijn in omgevingen met machines met een hoog risico. Werknemers moeten weten hoe en wanneer ze deze knoppen moeten gebruiken om de machine in noodgevallen onmiddellijk te stoppen. In een fabriek met grote stansmachines bijvoorbeeld, kunnen werknemers met deze knoppen de apparatuur pauzeren als een hand of ander lichaamsdeel gekneld dreigt te raken.

Machinebesturingssystemen: geautomatiseerde systemen kunnen de werking van machines beperken op basis van specifieke omstandigheden, waardoor de kans op letsel bij werknemers afneemt. Deze systemen kunnen worden geprogrammeerd om de apparatuur stil te zetten of af te remmen wanneer niet aan specifieke veiligheidsvoorwaarden wordt voldaan. Zo kan een CNC-machine bijvoorbeeld worden geprogrammeerd met sensoren die de machine vertragen als een beschermkap niet goed op zijn plaats zit of als er een obstakel in het werkgebied is.

Zorg voor de juiste training en opleiding

Zelfs de beste machineafschermingen en veiligheidsvoorzieningen kunnen het belang van de opleiding van werknemers niet vervangen. Alle werknemers, vooral zij die rechtstreeks met de apparatuur werken, moeten een uitgebreide opleiding krijgen over de praktijken en procedures voor machinebeveiliging. De training moet betrekking hebben op:

• De soorten gevaren die ze kunnen tegenkomen.
• Het belang van veiligheidsafschermingen en hoe ze werken.
• Het juiste gebruik van veiligheidsvoorzieningen en noodstopknoppen.
• Hoe tekenen van slijtage of slecht functioneren van machineafschermingen te herkennen.
• Het belang van het onmiddellijk melden van beschadigde of slecht functionerende afschermingen.

Preventieadviseurs moeten ervoor zorgen dat werknemers de veiligheidsprotocollen kennen en begrijpen hoe ze een veilige afstand tot gevaarlijke machines kunnen bewaren. Regelmatige veiligheidsoefeningen en opfrissingen kunnen helpen om werknemers op de hoogte te houden van de nieuwste veiligheidspraktijken en ervoor zorgen dat ze waakzaam blijven tijdens het werk.